Richard Matthew Stallman Kimdir?
Richard Matthew Stallman, dünyanın önde gelen özgür yazılım aktivistlerinden biri olarak tanınan Amerikalı bir yazılım geliştiricisidir. 16 Mart 1953 tarihinde New York'ta doğan Stallman, özgür yazılımın savunucusu olarak bilinir ve özgür yazılım hareketinin öncülerinden biridir. Stallman, GNU Projesi ve Özgür Yazılım Vakfı'nın (Free Software Foundation - FSF) kurucusu ve öncüsüdür. Aynı zamanda özgür yazılımın felsefesinin temelini oluşturan GPL (GNU Genel Kamu Lisansı) adlı lisansın yaratıcısıdır.
Stallman'ın Hürriyet Savaşçısı Olarak Doğuşu
Richard Stallman, bilgisayar dünyasında özgür yazılım hareketini başlatan ve dünya çapında bir topluluk tarafından desteklenen bir misyonerdir. İlk olarak 1970'lerin sonlarında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) yapay zeka alanında çalışmaya başlamıştır. O dönemde, yazılımın kaynak kodları genellikle halka açıktı ve kullanıcılar yazılımları kendi ihtiyaçlarına göre değiştirip geliştirebiliyorlardı.
Ancak, ticari yazılım şirketleri bu açık kaynak modeline karşı giderek daha fazla duvar örmeye başlamışlardır. Yazılımın kaynak kodlarını gizlemek ve kullanıcıların değiştirmesini engellemek, yazılım endüstrisinin yapısını değiştirmeye başlamıştır. Stallman, MIT'de çalıştığı dönemde bir yazıcı sürücüsünü düzenlemesi gerektiğinde kaynak kodlarına erişimi olan yazılımcılardan yardım alırdı. Ancak, zamanla yazılım şirketleri kaynak kodlarını kapatmaya başladığında bu erişim olanakları da kısıtlanmıştır. Bu durum Stallman'ı derinden etkilemiştir ve özgür yazılım fikrini ortaya çıkarmıştır.
GNU Projesi'nin Doğuşu
Stallman, 1983 yılında, Unix benzeri bir işletim sistemi oluşturmayı amaçlayan devrim niteliğinde bir projeyi hayata geçirmeye karar verdi. Bu projeye "GNU" adını verdi ve GNU, "GNU's Not Unix" (GNU Unix değildir) kısaltmasının bir geri dönüşü anlamına gelir. Projenin temel amacı, tamamen özgür yazılımlardan oluşan bir işletim sistemi yaratmaktı.
Stallman, GNU Projesi'nin ana prensiplerini "kullanıcılara yazılımları özgürce çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlüğü" olarak belirledi. Bunu gerçekleştirebilmek için de tüm yazılımların kaynak kodlarının açık ve erişilebilir olması gerektiğini vurguladı.
GPL ve Özgür Yazılım Lisansları
Stallman, GNU Projesi'nin temelini oluşturan özgür yazılımın kullanımını garanti altına almak için GPL adlı bir lisans geliştirdi. GNU Genel Kamu Lisansı (GPL), yazılımın özgürce dağıtılmasını ve türetilmiş işlerin de özgür kalmasını sağlamak amacıyla kullanılan Copyleft ilkesini içerir. GPL, yazılımın özgürlüğünü koruyan bir dizi kopyalama, dağıtma ve değiştirme koşulu getirerek, yazılımın kapalı kaynaklı hale gelmesini engeller.
Özgür Yazılım Hareketi ve FSF
Stallman, GNU Projesi'nin yanı sıra Özgür Yazılım Hareketi'nin de öncüsü oldu. 1985 yılında Özgür Yazılım Vakfı'nı (Free Software Foundation - FSF) kurdu. FSF, özgür yazılımın savunulması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla faaliyet gösterir. Ayrıca, FSF, GPL gibi özgür yazılım lisanslarının kullanımını teşvik eder ve topluluğu bir araya getiren bir dizi etkinlik düzenler.
GNU/Linux ve Açık Kaynak Tartışması
GNU Projesi, başlangıçta GNU Hurd adında bir çekirdek üzerine inşa ediliyordu, ancak bu çekirdek bir türlü tamamlanamadı. Bu sırada Finlandiyalı bir üniversite öğrencisi olan Linus Torvalds, Linux adını verdiği bir çekirdek geliştirdi. Stallman ve GNU topluluğu, GNU işletim sistemi için Linux çekirdeğini kullanmaya başladı ve bu kombinasyon "GNU/Linux" olarak adlandırıldı.
Ancak, açık kaynak savunucuları daha sonra "Linux" adını benimsemeye başladı ve bu durum "GNU/Linux" tartışmasına yol açtı. Stallman, GNU Projesi'nin önemini ve katkılarını göz ardı edildiğini düşünerek "GNU/Linux" adının kullanılmasını savundu.
Stallman'ın Etkileri ve Mirası
Richard Stallman, özgür yazılım hareketi ve GNU Projesi sayesinde yazılım dünyasında derin bir etki bırakmıştır. Özgür yazılım felsefesi, bilgi ve teknolojiye eşit erişimi savunarak, yazılımın insanların özgürlüğünü destekleyen bir araç olması gerektiğini vurgular. Stallman'ın GNU Projesi ve FSF aracılığıyla yarattığı lisanslar ve felsefe, dünya genelinde birçok projenin ve topluluğun temelini oluşturmuştur.
Bugün, açık kaynak ve özgür yazılım hareketi, birçok sektörde ve teknolojide başarıyla uygulanmaktadır. İnternet, güvenlik yazılımları, mobil cihazlar ve hatta bilimsel araştırmalarda açık kaynaklı yazılımların yaygın kullanımı, Stallman'ın vizyonunun gerçekleşmesini göstermektedir.
Ancak, Stallman'ın GNU ve özgür yazılım hareketi hakkındaki tutkulu duruşu, zaman zaman tartışmalı yorumlar ve olaylarla da gölgelenmiştir. 2019 yılında kadınlarla ilgili yaptığı bazı açıklamalar ve davranışları nedeniyle toplum içinde eleştirilere maruz kalmış ve FSF başkanlık görevinden istifa etmek zorunda kalmıştır. Bu olaylar, özgür yazılım hareketinin içinde ve dışında etkili bir şekilde tartışılmıştır.
Sonuç olarak, Richard Stallman, bilgisayar dünyasına olan katkıları ve özgür yazılım felsefesiyle birçok kişinin hayatına dokunmuş, teknoloji ve özgürlük konusunda farkındalığı artırmıştır. GNU Projesi ve FSF, Stallman'ın mirasını yaşatmaya ve özgür yazılımın yaygınlaşmasını desteklemeye devam edecektir.